1936 – Ελλάδα και Ισπανία

Πρακτικά επιστημονικής ημερίδας….

To 1936, στην Ισπανία κυριαρχούσε ένα συναίσθημα «μεγάλου φόβου». Στην Ελλάδα επικρατούσε μια «εικόνα γαλήνης», αλλά κι εδώ υπέβοοκε η ανατροπή. Στην ιστορία του Μεσοπολέμου, η σχεδόν ταυτόχρονη ανατροπή της Β’ Ελληνικής Δημοκρατίας (1924- 1936) και της Β’ Ισπανικής Δημοκρατίας (1931-1936) μπορεί να διαβαστεί σαν το «χρονικό ενός προαναγγελθέντος θανάτου».

Οι ειδικοί επιστήμονες του παρόντος τόμου διατρέχουν τις περιόδους των εθνικών διχασμών εκατέρωθεν και καταδεικνύουν τους διαφορετικούς κοινωνικούς και πολιτικούς ρυθμούς των δύο χωρών, έως το «έτος-κλειδί 1936». Ακόμη, επιχειρούν νέες συγκριτικές αναγνώσεις των σημαντικών γεγονότων εκείνου του έτους, σε ό,τι αφορά τη δράση των Λαϊκών Μετώπων και τις κυβερνητικές εναλλαγές ανά χώρα, την παράλληλη πτώση των δύο Δημοκρατιών και τη σχεδόν ταυτόχρονη εκδήλωση των δύο πραξικοπημάτων.

Οι μελέτες του τόμου εμπλουτίζουν με πολλά νέα στοιχεία και προσφέρουν νέες προσεγγίσεις ως προς την εμπλοκή της Ελλάδας στον ισπανικό εμφύλιο και την πολιτική-οικονομική εκμετάλλευσή του από το καθεστώς της 4ης Αυγούστου. Επίσης, μελετάται η «εξαγωγή» της ισπανικής διένεξης στην Ελλάδα, δεδομένου ότι και τα δύο στρατόπεδα, η «ερυθρά Ισπανία» από τη μια και η «εθνική Ισπανία» από την άλλη, αναγνώριζαν τη σπουδαιότητα της Αθήνας, ως κομβικού σημείου της διεθνούς διπλωματικής και στρατιωτικής εμπλοκής, στον πόλεμο που διεξήγαν.

Έτσι, έχουμε την ευκαιρία να μάθουμε για τον «ισπανικό διπλωματικό εμφύλιο στην Ελλάδα», το «φρανκικό διπλωματικό πραξικόπημα στην Αθήνα», το αθηναϊκό «Δελτίον Πληροφόρησης» υπέρ της «ιερής Ισπανίας», τις διενέξεις περί της ισπανικής υπηκοότητας και τα ζητήματα περί της «επιστροφής» στην Ισπανία των Ισπανοεβραίων της Ελλάδας, καθώς και άλλες «λεπτομέρειες» για το ελληνικό λαθρεμπόριο όπλων στην εμπόλεμη Ισπανία και για το ρόλο των μεγάλων δυνάμεων στις δύο χώρες πρίν, κατά και μετά το «έτος-κλειδί 1936».

ISBN: 978-960-8087-63-7
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Προκοπής Παπαστράτης Πρόλογος
  11
Δημήτρης Ε. Φιλιππής. Εισαγωγή
 13
Κυριότερες συντομογραφίες και πολιτικοί-συνδικαλιστικοί σχηματισμοί
  29
ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ Συγκλίσεις ανά Δημοκρατία και παρουσίαση κατά Λαϊκό Μέτωπο
Edward Malefakis 0 θάνατος δύο Δημοκρατιών
 43
Philip Minehan Οι κυβερνήσεις Λαϊκού Μετώπου στην Ισπανία του 1936 και την Ελλάδα του 1944: πώς προέκυψαν και πού κατέληξαν
 61
Μιχάλης Π. Λυμπεράτος Το ελληνικό «Λαϊκό Μέτωπο»: η απόπειρα μιας μαζικής αντίδρασης στην επικείμενη δικτατορία Μεταξά
  79
ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ Προπαγάνδα, διπλωματικός εμφύλιος και Σεφαραδίτες
Βαγγέλη Αγγελής Εμφύλιος πόλεμος στη Μαδρίτη – ιδεολογικός πόλεμος στην Αθήνα: η προπαγάνδα στην Ελλάδα για το ισπανικό ζήτημα. 1036-1931)
 115
Δημήτρης Ε. Φιλιππής Οδός Σκουφά 31: Ο ισπανικός διπλωματικός εμφύλιος στην Ελλάδα
 145
Κώστας Κατσούδας Στη σκιά του 1492: 0 ισπανικός εμφύλιος και οι Σεφαραδίτες Εβραίοι στην Ελλάδα
  167
Matidle Morcillo Η Ισπανία και οι Σεφαραδίτες της Θεσσαλονίκης 1913-1945
 183
ΤΡΙΤΟ ΜΕΡΟΣ 0 μεγάλος φόβος στην κοινωνία και την τέχνη
Rafael Cruz 0 μεγάλος φόβος: Η ισπανική πολιτική την άνοιξη του 1946 197
Αντώνης Ν. Ζαχαρέας «Γκερνίκα»: ιστοριογραφία και τέχνη (Ο ισπανικός εμφύλιος. ο Πικάσο, το BBC και ο Λραμπάλ)
 217
ΤΕΤΑΡΤΟ ΜΕΡΟΣ Το διεθνές σκηνικό και η διπλωματία του λαθρεμπορίου
Enric Ucelay-Da Cal Ζητήματα περί Μοναρχίας, Δημοκρατίας και κοινωνικής εξέλιξης στην Ελλάδα, την Ισπανία και σε άλλες χώρες, κατά τον Μεσοπόλεμο
  233
Θανάσης Δ. Σφήκας II έκρηξη του Ισπανικού Πολέμου, η ευρωπαϊκή ισορροπία δυνάμεων και οι ελληνικές αντιδράσεις: καλοκαίρι 1936 – καλοκαίρι 1937
 257

Πρόλογος για έκδοση πρακτικών Ημερίδας «Ελλάδα-Ισπανία 1936»

II πραγματοποίηση αυτής της Ημερίδας είναι αποτέλεσμα της συνεργα­σίας του Ινστιτούτου Θερβάντες με το Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Πάντειου Πανεπιστημίου.

Στα πλαίσια των εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων του το Τμήμα Πολι­τικής Επιστήμης και Ιστορίας συνεχίζει την επαφή το ο με άλλα πανεπιστη­μιακά τμήματα στο εξωτερικό, την οποία έχει διευρύνει με την έναρξη του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών του. Στις δραστηριότητες αυτές εξέχουσα θέση κατέχουν οι σχέσεις με πανεπιστήμια της Ισπανίας. Λυτό ξεκίνησε, πριν από 15 χρόνια με την ανταλλαγή φοιτητών και φοιτητριών, στα πλαίσια αντίστοιχων προγραμμάτων Erasmus, συνεχίστηκε με ανταλ­λαγή διδασκόντων και συμμετοχή σε συνέδρια, για να εξελιχθεί σε οργά­νωση ημερίδων. Μια τέτοια περίπτωση ήταν η ημερίδα Ιστορία και Φο>το- γραφία από το Πάντειο Πανεπιστήμιο και το Πανεπιστήμιο της Valencia, που εντάχθηκε στα Σεμινάρια της Ερμούπολης το καλοκαίρι του 2002.

Σ’ εκείνη την ημερίδα γεννήθηκε στους διοργανωτές της η ιδέα να πραγματοποιηθεί φωτογραφική έκθεση στην Ισπανία, με θέμα έναν φω­τογράφο που έχει καταγράψει μια κορυφαία περίοδο της σύγχρονης ι­στορίας. Η επιλογή του Σπύρου Μελετζή αποδείχθηκε ιδιαίτερα επιτυ­χημένη, όπως φάνηκε και από την απήχηση της έκθεσης που οργανώθηκε στη Valencia στις αρχές του χρόνου και τώρα έχει μεταφερθεί μέχρι το τέλος Μάιου στη Θεσσαλονίκη στα πλαίσια της Φωτογραφικής Συγκυρίας.

II μελέτη του Ισπανικού Εμφυλίου Πολέμου εντάσσεται απόλυτα στη θεματική το)ν σεμιναρίων της σύγχρονης ιστορίας που διδάσκεται στο με­ταπτυχιακό κύκλο σπουδιόν του Τμήματος, αντικατοπτρίζοντας και το ι­διαίτερο ενδιαφέρον που προκαλεί αυτό το γεγονός στην Ελλάδα.

* Nina Kassianou. Nicolas Sanchez Dura: Spyms Meleizis. La rebeldia aniifasciMa 194’J-1944. Muscu ΜuVIM. Valencia (έχει εκδοϋεί πλήρης κατάλογος στα ισπανικά και αγγλικά).

Και στην περίπτωση αυτή προηγήθηκαν σεμιναριακές εισηγήσεις, ό­πως αυτή του καθηγητή Francisco Mario Viciano από το Πανεπιστήμιο του Casiellon. πριν οργανωθεί η ημερίδα αυτή. Όλες αυτές οι εκδηλώσεις ορ­γανώθηκαν από κοινού με το Ινστιτούτο Θερβάντες, η συνεργασία με το οποίο συνεχίζεται.

Παρά το ενδιαφέρον στην Ελλάδα για τον Ισπανικό Εμφύλιο Πόλεμο, έχουν μεταφραστεί ευάριθμες μελέτες από τη συνεχώς διευρυνόμενη διε­θνή βιβλιογραφία.
Ως προς την ελληνική συμβολή στην ημερίδα, ένα επιπλέον στοιχείο που χαρακτηρίζει τις μελέτες αυτές είναι ότι στηρίζονται όλες σε πρωτο­γενή έρευνα, τρεις μάλιστα από τους ερευνητές είναι διδάκτορες του Τμή­ματος Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Πάντειου Πανεπιστημίου

Η προσφορά αυτής της έκδοσης είναι ότι για πρώτη φορά εξετάζοντα·, επί μέρους πτυχές του, σε συνδυασμό με τις παράλληλες εξελίξεις στην Ελλάδα, οι οποίες στην ουσία αφορούν στον αντίκτυπο του Ισπανικού Εμφυλίου στη· χώρα μας.
Το κύριο όμως γνώρισμα της ημερίδας είναι ότι πέτυχε να συγκεντρώσει ανακοινώσεις που σε μεγάλο βαθμό χαρακτηρίζονται από πρωτοτυ­πία και από μια συγκριτική προσέγγιση.

Οι ανακοινώσεις της ημερίδας διακρίνονται σε τέσσερις ενότητες. Τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η δημοκρατία στις δύο χώρες αναπτύσ­σουν οι Εντουαρτ Μαλεφάκης, Ενρίκε Ουσελάι Ντα Καλ και Ραφαέλ Κρουθ. Την πολιτική του Λαϊκού Μετώπου εξετάζουν οι Φίλιπ Μίνεχαν και Μιχάλης Λυμπεράτος. Τον αντίκτυπο του Ισπανικού Εμφυλίου Πο­λέμου αποτυπώνουν οι Βαγγέλης Αγγελής, Θανάσης Σφήκας και Αντώ­νης Ζαχαρέας, τον «ισπανικό διπλωματικό εμφύλιο στην Ελλάδα» ανα­λύει ο Δημήτρης Φιλιππής, ενώ τη στάση της ισπανικής και της ελληνικής κυβέρνησης απέναντι στις εβραϊκές σεφαραδικές κοινότητες στην Ελλά­δα αναπτύσσουν οι Κώστας Κατσούδας και Ματίλδε Μορθίγιο.

Αυτό που η Ισπανία σήμαινε στους φιλελευθέρους και του αριστε­ρούς, σε εμάς που βιώσαμε τη δεκαετία του 1930, σημειώνει ο ιστορικός Ερικ Χόμπσμπαουμ στο βιβλίο του Η Εποχή των Άκρων (Θεμέλιο 2004), παραμένει η μόνη πολιτική πράξη που, ακόμα και σήμερα, όταν την ανα­λογιζόμαστε, προβάλλει τόσο ξεκάθαρη και επιτακτική όσο και τότε.

Λυτή είναι μία από τις διαστάσεις του Ισπανικού Εμφυλίου Πολέμου, που έχουν αποτυπώσει οι ανακοινώσεις σ αυτή την Ημερίδα.
Προκόπης Παπαστράτης Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας Πάντειο Πανεπιστήμιο.

Comments are closed.